Służba konsularna, jej etos, zasługi i wizerunek poniosły znaczący uszczerbek. Status konsula w polskich i międzynarodowych regulacjach prawnych jest porównywalny w wymiarze formalnym i etycznym do kapitanów statków i samolotów. Wiąże się z tym zaufanie, z którego wszyscy, którzy pracują za granicą na rzecz Polski i Polaków, zdają sobie sprawę, łącznie z odpowiedzialnością za każdą decyzję wizową, uratowane ludzkie życie lub zdrowie. Zgodnie z ustawą konsul odpowiada za swoje decyzje przed ministrem i szefem placówki, ale wytyczne ministra nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej przez konsula. Konsulowie wykonują swoje trudne obowiązki w oddalonych od Polski miejscach, powinni móc liczyć nie tylko na siebie i współpracowników, lecz również na wsparcie Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz innych instytucji Państwa. Niedopuszczalne jest, aby te instytucje wymuszały decyzje, niezgodne z prawem polskim, lokalnym czy też międzynarodowym, uzależniając od tego ocenę zawodową konsulów. Nie mogą narzucać decyzji o wydaniu wizy konsulowi bez ponoszenia odpowiedzialności za skutki tych narzuconych decyzji. Nie mogą też zastępować pracy konsulów poprzez próby wprowadzania centralnie sterowanych decyzji wizowych. Służba konsularna budowana i reformowana przez ostatnie trzydzieści cztery lata opierała się na wzajemnym zaufaniu instytucji państwa, obywateli i konsulów. Bez tego zaufania i wsparcia konsul nie może sprawnie i profesjonalnie funkcjonować w wielu krajach pełnych wyzwań oraz zagrożeń życia i zdrowia we wszystkich sferach kompetencji. Kiedy kompetencje, uczciwość, transparentność służby konsularnej są podważane cały system funkcjonowania służby dyplomatyczno-konsularnej jest zagrożony nie tylko w wymiarze wewnętrznym, skutkującym utratą zaufania obywateli Państwa, lecz również zewnętrznym.
Po przystąpieniu do Unii Europejskiej i Traktatu Schengen obdarzono zaufaniem Polskę i jej instytucje, łącznie ze służbą konsularną. System otwartych granic w ramach Unii i Schengen obejmuje nie tylko swobodny przepływ osób i wydawanie wiz na wjazd dla 27 krajów przez jedno z państw członkowskich. To również zaufanie do instytucji tego państwa, sprawności i uczciwości jego urzędników, oraz świadomości odpowiedzialności za wspólne bezpieczeństwo. To również zaufanie do wszystkich obywateli tego państwa i możliwość ich funkcjonowania w każdym państw członkowskich na tych samych warunkach co obywatele tych państw. Wydawane przez polskich konsulów wizy Schengen są gwarancją dla mieszkańców strefy Schengen, że bezpieczeństwo ich państwa, ich regionu, ich sąsiedztwa oraz ich rodzin nie jest zagrożone. Opisywane przez media praktyki stoją w całkowitej sprzeczności z duchem i literą kodeksu wizowego Schengen. Mają też niestety szerszy, pozaeuropejski wymiar.
Wizy państw Traktatu z Schengen są bowiem traktowane jako referencje dla aplikującego o wizy do innych krajów, będących naszymi partnerami strategicznymi w ramach NATO i innych organizacji międzynarodowych. Opisywane przez media systemowe naruszanie procedur i wymuszanie wydawania wiz spowoduje znaczące straty wizerunkowe oraz wpłynie negatywnie na zaufanie nie tylko do wydawanych przez polskich konsulów wiz, lecz również poświadczanych przez nich dokumentów stanu cywilnego oraz biznesowych. Pogorszy to również warunki funkcjonowania konsulów w krajach, w których etos służby państwowej nie jest tak wysoki jak w krajach wysoko rozwiniętych, i gdzie zagrożenia korupcyjne są bardzo wysokie.
W zaistniałej sytuacji należałoby postawić pytanie o środki zaradcze. Z pewnością całkowita rezygnacja z outsourcingu w procesie aplikowania o wizę nie jest rozwiązaniem. Firmy outsourcingowe odpowiadają za kompletowanie dokumentów oraz pierwszą preselekcję aplikujących. Inne państwa Schengen korzystają z tego rozwiązania z powodzeniem, przy zachowaniu najwyższych standardów funkcjonowania systemu instytucji państwa, opartych na zaufaniu, dobrej organizacji i monitorowania pracy firm outsourcingowych i współpracujących z nimi konsulów. Outsourcing pozostaje najtańszym i najlepszym rozwiązaniem przy rosnącej liczbie aplikujących o przyjazd do Polski w celach turystycznych, edukacyjnych i biznesowych. Niezbędne jest zainwestowanie w modernizację systemu slotów dla aplikujących na stronach internetowych, którego obecne działanie utrudnia pracę pracownikom konsularnym i stwarza sztuczne bariery dla starających się o wjazd do Polski turystów, biznesmenów i studentów. Potrzebne jest również wzmocnienie polskiej służby konsularnej poprzez zwiększenie obsady istniejących placówek oraz utworzenie nowych w najludniejszych krajach świata na różnych kontynentach takich jak Afryka Południowa, Brazylia, Chiny, Indie, Indonezja, Nigeria. Obsada polskich placówek konsularnych w tych krajach jest wielokrotnie mniejsza niż innych krajów Unii Europejskiej tej samej co Polska wielkości.
Nie należy się jednak łudzić, że te środki, nawet wprowadzone po wyborach, przyniosą natychmiastowe efekty. Szkody wyrządzone przez rządy Zjednoczonej Prawicy dla wiarygodności polskiej służby konsularnej są katastrofalne i będą miały długotrwałe skutki.
Warszawa, 20 września 2023 r.
Konferencja Ambasadorów RP
Konferencja Ambasadorów RP to grupa byłych przedstawicieli RP, której celem jest analiza polityki zagranicznej, wskazywanie pojawiających się zagrożeń dla Polski i sporządzanie rekomendacji. Chcemy dotrzeć do szerokiej opinii publicznej. Łączy nas wspólna praca i doświadczenie w kształtowaniu pozycji Polski jako nowoczesnego państwa Europy, znaczącego członka Wspólnoty Transatlantyckiej. Jesteśmy przekonani, że polityka zagraniczna powinna reprezentować interesy Polski, a nie partii rządzącej.
Podziel się: