W ostatnim czasie pojawiły się wątpliwości dotyczące terminowych granic rozpatrzenia poselskiego wniosku o odwołanie wicemarszałka Sejmu. Art. 10a ust. 5 Regulaminu Sejmu nie jest bowiem wystarczająco precyzyjny, w przeciwieństwie do przepisów go poprzedzających, które odnoszą się do odwołania Marszałka Sejmu. Nie wydaje się, ażeby możliwe było odpowiednie zastosowanie tych przepisów do procedury odwołania wicemarszałka. Po pierwsze, proceduralne uzupełnienie normy kompetencyjnej zawartej w art. 10a ust. 5 mogłoby dokonać się poprzez zastosowanie analogicznych przepisów, które potraktować by można jako uzupełniające przepisy do przepisu zrębowego zawartego w art. 10a ust. 5, jednakże zarówno praktyka ustrojowa jak i teoria prawa konstytucyjnego świadczyłyby raczej o niemożności dokonania takiego rozumowania prawniczego. Stanowiłoby to bowiem nieuprawnione domniemanie kompetencji, a także uzupełnienie przepisu zrębowego przepisami nieuzupełniającymi ze swej istoty. Łączy się to z drugim argumentem, który wynika ze sposobu ukształtowania poszczególnych ustępów art. 10a Regulaminu Sejmu. Wydaje się bowiem, że ich kształt wskazuje na to, że ust. 5 kreuje odrębną procedurę od tej, która określona jest w ustępach 1-4. Tym samym odrzucić należy możliwość analogicznego zastosowania procedury odwołania Marszałka Sejmu do procedury odwołania wicemarszałka Sejmu. Pod wątpliwość należy choćby poddać fakt, czy analogia w rozumowaniu miałaby się rozciągać również na konstruktywność procedury odwoławczej. Praktyka parlamentarna winna być tutaj wyznacznikiem. Niekoniecznie jednak wyznacznikiem takim powinna być praktyka VIII kadencji Sejmu, podczas której wniosek o odwołanie wicemarszałka Stanisława Tyszki przeleżał w sejmowej zamrażarce 3 lata[1]. W związku z taką praktyką opinię wyraził M. Chmaj, który uznał, że wniosek o odwołanie wicemarszałka Ryszarda Terleckiego złożony w tej kadencji również może być potraktowany w ten sposób[2]. Wynika to, jego zdaniem, z luki w przepisach Regulaminu Sejmu. Zgodzić się należy z twierdzeniem M. Chmaja dotyczącym luki prawnej, jednakże należy uzupełnić te twierdzenia o konstatację teoretycznoprawną. Luka ta, a także praktyka parlamentarna, nie muszą oznaczać, że znaleźliśmy się w ustrojowym impasie.
Z pomocą przyjść może bowiem teoria kompetencji. Jak wskazuje M. Matczak, „[j]eżeli przepis wskazuje podmiot kompetencji, natomiast nie określa procedury, procedura ta może zostać ustalona przez doktrynę za pomocą tzw. katalogu form działania przypisanych danemu organowi. Innym przykładem jest sytuacja, w której określono element treściowy danej czynności, natomiast nie ustalono procedury jej dokonania. W takiej sytuacji doktryna prawa administracyjnego posługuje się konstrukcją «domniemania formy działania»”[3]. Choć twierdzenia te odnoszą się do prawa administracyjnego, to w tym przypadku dostrzegalne jest istotne podobieństwo między kompetencją administracyjnoprawną i konstytucyjnoprawną. Wypada pogłębić tę refleksję o rozważania prowadzone przez L. Leszczyńskiego. Wskazuje on, że „[n]iezależnie od typu stosowania prawa administracyjnego procesy decyzyjne inicjowane są albo poprzez impuls zewnętrzny w stosunku do podmiotu podejmującego decyzję (tryb wnioskowy), albo z urzędu – w wyniku inicjatywy pomiotu (lub jego jednostki wewnętrznej), który finalnie w ramach danego procesu wydaje decyzję. Przy obu rodzajach zainicjowania procesu działa zasada proceduralnego nakazu [podkreśl. – M.K.] podjęcia decyzji”[4]. Jak twierdzi J. Mordwiłko, „[w]niosek grupy co najmniej 15 posłów, złożony na podstawie art. 10a ust. 5 regulaminu Sejmu, powinien zostać poddany pod głosowanie w Sejmie”[5], przy czym powinność ta ma charakter obowiązku, bowiem norma w art. 10a ust. 5 Regulaminu Sejmu wyrażona została przy pomocy sformułowania czasownika stanowczego a nie modalnego.
Kwestia doktrynalnego, a nawet konstytucyjnego, uzupełnienia normy kompetencyjnej o aspekt proceduralny wymaga wskazania na kilka fundamentalnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Po pierwsze, „[z] przepisów Konstytucji nie można wyprowadzić bezwzględnego nakazu uregulowania przesłanek oraz trybu odwoływania Marszałka oraz wicemarszałków Sejmu w regulaminie izby. Kwestie te mogą być pozostawione do rozstrzygnięcia przez praktykę parlamentarną. Ocena zgodności z prawem aktów stosowania prawa przez parlament i jego organy wykracza poza zakres kompetencji Trybunału Konstytucyjnego”[6]. Po drugie, „[c]harakter autonomii parlamentarnej nakazuje Trybunałowi Konstytucyjnemu zachować szczególną powściągliwość w kontrolowaniu norm ustanowionych w granicach tej autonomii. W przypadku kontroli konstytucyjności regulaminu parlamentarnego należy bowiem przyjąć założenie, że parlament ustanawiając takie czy inne przepisy w zakresie własnej organizacji i trybu działania, rozporządza szerokim marginesem swobody”[7]. Jednakże, co podkreśla Trybunał, „regulamin Sejmu jest aktem postawionym niewątpliwie poniżej konstytucji w systemie źródeł prawa i jak każdy akt normatywny w państwie musi być zgodny z konstytucją”[8]. Zatem, biorąc pod uwagę konstytucyjną zasadę rzetelnego i sprawnego działania instytucji publicznych, wynikającą z Preambuły, oraz doktrynalne przekonanie o domniemaniu konieczności niezwłocznego skorzystania z normy kompetencyjnej w przypadku jej aktualizacji w braku odmiennych, temporalnych, ograniczeń, należy opowiedzieć się za tym, że wniosek grupy posłów w sprawie odwołania wicemarszałka Sejmu winien być rozpatrywany niezwłocznie.
Mimo że w chwili pisania niniejszego tekstu wyznaczona została data rozpatrzenia wniosku o odwołanie wicemarszałka Ryszarda Terleckiego[9], to tekst ten ma niebagatelne znaczenie z dwóch względów. Po pierwsze, wpłynąć on powinien na ukształtowanie standardu parlamentarnego, ale nie tylko, w zakresie korzystania z kompetencji ukształtowanych poprzez normy prawne w sposób niezupełny. Po drugie, stanowi on postulat de lege ferenda odnośnie do zmiany art. 10a ust. 5 i uzupełnienia go o normy proceduralne, tudzież wskazanie na zasadność odpowiedniego stosowania norm dotyczących odwołania Marszałka Sejmu. Jednoznacznie należy się przy tym opowiedzieć za możliwością odwołania zarówno Marszałka Sejmu jak i wicemarszałków[10]. Możliwość ta powinna być jednak w dostatecznie precyzyjny sposób wyrażona w Regulaminie Sejmu. Niemniej jednak, jak słusznie wskazuje P. Winczorek, „Konstytucja nie zastąpi dobrych obyczajów”[11], a obyczaje parlamentarne w VIII i IX kadencji Sejmu pozostawiają wiele do życzenia.
Marek Piotr Kaczmarczyk[12]
Bibliografia:
- Bartkiewicz A., Ferfecki W., Nie będzie głosowania w sprawie wicemarszałka Terleckiego?, https://www.rp.pl/Polityka/306099905-Nie-bedzie-glosowania-w-sprawie-wicemarszalka-Terleckiego.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
- Gierach E., Uwaga do art. 110, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87-243, Warszawa 2016.
- https://wyborcza.pl/7,75398,27183241,wniosek-o-odwolanie-ryszarda-terleckiego-sejm-rozpatrzy-pod.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
- Leszczyński L., Stosowanie i wykładnia prawa administracyjnego, [w:] R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski (red.), Wykładnia w prawie administracyjnym. System Prawa Administracyjnego Tom 4, Warszawa 2015.
- Matczak M., Kompetencja, [w:] R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski (red.), Instytucje Prawa Administracyjnego. System Prawa Administracyjnego Tom 1, Warszawa 2015.
- Mordwiłko J., Opinia prawna na temat potrzeby przeprowadzania na posiedzeniu Sejmu głosowania w sprawie odwołania ze stanowiska członka Prezydium Sejmu, w wypadku złożenia przez tę osobę rezygnacji z zajmowanego stanowiska, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2/2013.
- Orzeczenie TK z dn. 26 stycznia 1993 r., sygn. akt U 10/92, Legalis nr 10147.
- Poselski wniosek o odwołanie wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej pana Stanisława Tyszki, druk sejmowy nr 933, Sejm VIII kadencji.
- Postanowienie TK z dn. 9 lipca 2002 r., sygn. akt K 1/02, Legalis nr 54425.
- Winczorek P., Konstytucja nie zastąpi dobrych obyczajów, https://archiwum.rp.pl/artykul/755093-Konstytucja-nie-zastapi-dobrych-obyczajow.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
[1] Poselski wniosek o odwołanie wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej pana Stanisława Tyszki, druk sejmowy nr 933, Sejm VIII kadencji.
[2] A. Bartkiewicz, W. Ferfecki, Nie będzie głosowania w sprawie wicemarszałka Terleckiego?, https://www.rp.pl/Polityka/306099905-Nie-bedzie-glosowania-w-sprawie-wicemarszalka-Terleckiego.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
[3] M. Matczak, Kompetencja, [w:] R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski (red.), Instytucje Prawa Administracyjnego. System Prawa Administracyjnego Tom 1, Warszawa 2015, Nb 107.
[4] L. Leszczyński, Stosowanie i wykładnia prawa administracyjnego, [w:] R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski (red.), Wykładnia w prawie administracyjnym. System Prawa Administracyjnego Tom 4, Warszawa 2015, Nb 48.
[5] J. Mordwiłko, Opinia prawna na temat potrzeby przeprowadzania na posiedzeniu Sejmu głosowania w sprawie odwołania ze stanowiska członka Prezydium Sejmu, w wypadku złożenia przez tę osobę rezygnacji z zajmowanego stanowiska, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2/2013, s. 50.
[6] Postanowienie TK z dn. 9 lipca 2002 r., sygn. akt K 1/02, Legalis nr 54425.
[7] Orzeczenie TK z dn. 26 stycznia 1993 r., sygn. akt U 10/92, Legalis nr 10147.
[8] Ibidem.
[9] https://wyborcza.pl/7,75398,27183241,wniosek-o-odwolanie-ryszarda-terleckiego-sejm-rozpatrzy-pod.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
[10] Nie jest to takie oczywiste dla doktryny, która pozostaje niezgodna w tej kwestii. Przywołanie i porównanie poglądów – zob. np. E. Gierach, Uwaga do art. 110, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87-243, Warszawa 2016, Nb 30-34.
[11] P. Winczorek, Konstytucja nie zastąpi dobrych obyczajów, https://archiwum.rp.pl/artykul/755093-Konstytucja-nie-zastapi-dobrych-obyczajow.html, dostęp: 11 czerwca 2021 r.
[12] Autor jest studentem prawa i politologii w Kolegium MISH Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje pod kierunkiem prof. Marcina Matczaka i prof. Marka Zubika. Specjalizuje się w prawie konstytucyjnym oraz teorii i filozofii prawa.
Podziel się: