Maciej Pach

Maciej Pach – asystent w Katedrze Prawa Ustrojowego Porównawczego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, publicysta portalu Konstytucyjny.pl

Państwowa Komisja Wyborcza informuje w komunikacie, że wyborcy, którzy dopisali się do spisu wyborców w miejscu pobytu przed tzw. pierwszą turą, nie mogą dopisać się gdzie indziej przed głosowaniem 12 lipca. Jaka jest podstawa prawna tej tezy?

Odpowiedni punkt wspomnianego komunikatu PKW brzmi następująco:

Wyborcy wpisani na swój wniosek do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania (zarówno w kraju jak i za granicą) będą ujęci w tym samym spisie wyborców w ponownym głosowaniu w dniu 12 lipca 2020 r. Nie ma możliwości dopisania do innego spisu wyborców. Wzięcie udziału w głosowaniu w innym obwodzie, będzie możliwe wyłącznie po otrzymaniu zaświadczenia o prawie do głosowania z urzędu gminy, w której wyborcy są ujęci w spisie wyborców lub od konsula, który dopisał wyborcę do spisu wyborców [podkr. w oryg.].

Jaka jest podstawa prawna tezy, w myśl której wyborca dopisany do spisu wyborców przed tzw. pierwszą turą nie może już dopisać się do innego spisu przed ponownym głosowaniem (ze skutkiem w postaci wykreślenia ze spisu, do którego uprzednio go dopisano)?

W Kodeksie wyborczym (art. 28 § 1) mowa o możliwości złożenia wniosku o dopisanie do spisu najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów.

Bezsporne jest, że można z owego prawa skorzystać także między głosowaniem a ponownym głosowaniem, o ile tylko wniosek złoży się najpóźniej 5. dnia przed tzw. II turą, czyli najpóźniej 7 lipca 2020 r. (PKW też tego nie kwestionuje – zob. s. 2 tej informacji).

Jednak który przepis stoi na przeszkodzie ponownemu skorzystaniu z tego prawa między tzw. turami?

  • 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 29 grudnia 2014 r. w sprawie spisu wyborców stanowi:

W wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyborach wójtów, w których przeprowadza się głosowanie ponowne, w okresie między dniem pierwszego głosowania a dniem ponownego głosowania, spis wyborców jest aktualizowany w sposób określony w § 10–13 [podkr. MP].

Skoro spis jest aktualizowany w okresie między głosowaniem a ponownym głosowaniem, to dlaczego aktualizacja nie może polegać na dopisaniu (i odpowiednio wykreśleniu z innego spisu) wyborcy, który wcześniej, przed pierwszym głosowaniem, dopisał się do spisu w innej gminie?

Pytanie to jest zasadne tym bardziej, że między tzw. turami „spis wyborców jest aktualizowany w sposób określony w § 10–13”. Skoro tak, to stosuje się § 11 ust. 1 pkt 2:

Po sporządzeniu spisu wyborców w części A spisu dopisuje się osoby, które złożyły wniosek o dopisanie do spisu wyborców na podstawie art. 28 § 1 i 4 Kodeksu wyborczego.

Brak tu wyłączenia osób, które już wcześniej skorzystały z tego prawa. Zresztą rozporządzenie, jako akt wykonawczy do ustawy, nie może wyłączać korzystania z uprawnienia wynikającego z ustawy.

Stosuje się też § 13 ust. 1 pkt 5:

Ze spisu wyborców skreśla się osoby, w odniesieniu do których otrzymano urzędowe zawiadomienie o wpisaniu do rejestru wyborców lub o wpisaniu do spisu wyborców w innym obwodzie głosowania.

Co prawda mowa tu tylko o wpisaniu, a nie także o dopisaniu, ale ust. 2 tego samego paragrafu stanowi:

W przypadku skreślenia wyborcy ze spisu wyborców w rubryce „Uwagi” zamieszcza się adnotację określającą przyczynę skreślenia. Stosownie do okoliczności wpisuje się: […] „zawiadomienie o wpisaniu lub dopisaniu do spisu” […].

Mimo powyższego braku konsekwencji terminologicznej chyba więc na gruncie § 13 ust. 1 pkt 5 chodzi o zawiadomienia zarówno o wpisaniu, jak i o dopisaniu do spisu.

Wydaje się, że jedynym problemem jest brzmienie § 12 ust. 1 rozporządzenia:

O wpisaniu osób, o których mowa w § 11 ust. 1 pkt 2–4, do spisu w części A lub dopisaniu ich do spisu w części A zawiadamia się odpowiednio urząd gminy właściwy ze względu na miejsce stałego zamieszkania tych osób lub miejsce ostatniego ich zameldowania na pobyt stały (…).

Zdaje się z tego wynikać, że brakuje podstawy prawnej zobowiązującej urząd gminy, na obszarze której wyborca chciałby zostać dopisany do spisu wyborców między głosowaniem a ponownym głosowaniem, do zawiadomienia urzędu gminy, na obszarze której wyborca został dopisany do spisu przed tzw. I turą.

Wydaje się, że podstawa prawna dla dopisania się między tzw. turami istnieje. Brakuje natomiast podstawy prawnej regulującej przepływ konkretnych danych między urzędami gmin. Oczywiście można być wpisanym tylko do jednego spisu wyborców (aby nikt nie zagłosował dwukrotnie). Tyle że istnieje obowiązek zawiadomienia o dopisaniu do spisu urzędu gminy właściwego ze względu na miejsce stałego zamieszkania danej osoby lub miejsce ostatniego jej zameldowania na pobyt stały (§ 12 ust. 1 rozporządzenia).

Ten urząd mógłby zawiadamiać urząd gminy, w której wyborca był dopisany przed tzw. I turą, o dopisaniu do spisu w innym obwodzie głosowania, w celu skreślenia wyborcy ze spisu, do którego był dopisany ostatnio. Polegałoby to na stosowaniu analogii, co w prawie publicznym jest zasadniczo niedopuszczalne, ale jednak odbywałoby się na korzyść obywatela, przy jednoczesnym zagwarantowaniu równości formalnej wyborów.

Jako że przepisy nie wydają się w tym wypadku grzeszyć szczególną klarownością, powyżej jedynie głośno myślę. Jeśli gdzieś w moim rozumowaniu tkwi błąd, proszę o polemikę.

Niezależnie od tego byłoby wskazane, aby Państwowa Komisja Wyborcza podała podstawę prawną, na której opiera tezę o braku możliwości dopisania się do spisu wyborców w okresie między dniem głosowania a dniem ponownego głosowania (najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów).

Posted by redakcja