I adwokaci, i prawnicy akademiccy, do których i ja należę – mają coś wspólnego.  Otóż, wypowiadając się o prawie, dokonując jego interpretacji  – i Państwo, i ja – zdani jesteśmy wyłącznie na siłę argumentu. Sędziowie, prokuratorzy – działają także argumentem siły. Oczywiście, dobrze gdy i oni są przekonujący, ale ostatecznie nawet gdy to się im nie uda – działają władczo, ratione imperii. My musimy  adresata przekonać.

Zwycięstwo w dyskusji interpretacyjnej jest cenne. Stawką jest kto wyznaczy znaczenie prawu. Jesteśmy więc zależni od  słowa, któremu jednocześnie służymy, ale i które nad nami panuje.

To rodzi pokusę: interesownego użycia słowa. Po co adresata o czymś mozolnie przekonywać?  Wystarczy wmówić, zmanipulować, powtarzając  głośno i wielokrotnie mantrę fałszu, mantrę  skłamanych prawd.

Populizm – w naszych czasach   powszechny i zwycięski – żywi się kłamstwem i blefem. I uwaga: w jego   konstruowaniu bierze udział  prawo. Ono, prawo,  ma więc  swój udział w ofensywie fake news.

Nakazem demokracji i państwa prawa jest  więc  czuwanie nad powagą i znaczeniem słowa; ochrona języka przed dewitalizacją, złym użyciem.

Współcześnie dyskurs prawniczy – jak i inne dyskursy społeczne – ulega korupcji. Wiele się mówi ale niewiele to znaczy. Za wielosłowiem  i nieprecyzyjnością  ukrywa się  manipulacja i prostactwo.

Korupcja dyskursu prawniczego i korupcja samego prawa następują zresztą stopniowo i dlatego są trudne do uchwycenia.

Równoległą rzeczywistość kreują fakty i słowa.

Fakty to: działania bez trybu i bez przepisanej formy; poza granicami kompetencji; zaniechanie konstytucyjnych i ustawowych obowiązków piastunów władzy; metamorfoza  instytucji.  Powstają instytucje- zombie: istnieją – ale żyjąc życiem  pozorowanym, przestają pełnić swe funkcje.

Słowa natomiast to fałszywe etykiety, mylące nazwy nadawane zjawiskom prawa, prawa, ale także czarny PR, fałszowanie rzeczywistości,  ukrywanie szykan sprawianych przez złe użycie prawa  i  maskowanie ich efektu mrożącego pod przykrywką celowości i   legalizmu.

Korumpowania prawa nigdy nie ogłasza się  głośno i oficjalnie. Jest ono stopniowo  wciągane w dezinformacyjną, kamuflującą  grę. Prawo samo staje się wtedy  środkiem i celem faszerstwa  dyskursu. Pojawiają się atrapy: prawo naciągane i ukrywające  się w cieniu nieprzestrzeganego Prawa pisanego z dużej litery. Pojawiają się instytucje-wydmuszki, korzystające z nobliwej reputacji  tych przez siebie wypartych.

Niepokojący jest związek łączący demokrację – politykę – język, bo wywiera on wpływ na  funkcjonowanie państwa prawa. Celem tego ostatniego konceptu  jest  ograniczanie  arbitralnie używanej siły przez wadzę. Ale  istota   rule of law  zawiera się przecież w  języku. W sferze języka  leży zatem osłabianie  sprawczej mocy prawa. Natomiast  żywotność państwa prawa zależy od ochrony jakości słowa. Gdy ta jakość spada,  zaczyna się poszukiwanie innego performera, innej siły regulacyjnej. I odnajdzie się ją: w sile.

I w tym momencie dla prawnika uzależnionego od słowa powstaje pytanie: komu służymy, co jest celem naszego działania. Komu oddajemy naszą  umiejętność władania słowem: prawu, Konstytucji społeczeństwa otwartego, gdzie mniejszość jest szanowana i bezpieczna, czy artefaktowi prawa, gdzie kto nie z nami – ten przeciw nam.

Kilka dni temu, na FB przeczytałam entuzjastyczną ocenę fatalnego projektu zmian w postępowaniu wykroczeniowym, pochodzącą z kręgów policyjnych. Ocenę tę zakończono słowami: „I te zmiany to jest ostatnia rzecz jaką powinni krytykować prawnicy. Przecież to im tylko klientów nagoni.” Zatem: policję się odciąży, obywatela – dociąży, sądom się będzie żyło lepiej, a prawnikom dostatniej. To tak widza nas, prawników? Tak prostacko i cynicznie?

Ślubowanie adwokackie nakazuje „w postępowaniu … kierować się zasadami godności, uczciwości, słuszności i sprawiedliwości społecznej.”.  Z kolei w rocie ślubowaniu doktorskiego  mowa o uprawianiu nauki „nie z chęci marnego zysku czy dla próżnej sławy, lecz po to, by tym bardziej krzewiła się prawda i jaśniej błyszczało jej światło”

Życzę nam wszystkim, abyśmy umieli odróżniać  prawnicze plewy od ziarna. Abyśmy nie siali plew.   I abyśmy zawsze na czas stawali tam, gdzie nas potrzebują.

Posted by Ewa Łętowska