Trybunałowi Konstytucyjnemu udała się rzecz niesłychana: wydał wyrok, który jest po myśli władzy, a jednocześnie przeciw.

Dnia 17 lipca 2018 Trybunał Konstytucyjny, w składzie „bez dublerów”, za to z przewagą sędziów wybranych przez Sejm obecnej kadencji orzekł, m. in., iż art. 17 §1 k.p.k. jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie uwzględnia aktu abolicji indywidualnej jako negatywnej przesłanki procesowej[1]. W treści sentencji Trybunał jednoznacznie opowiedział się za prawem Prezydenta RP do stosowania prawa łaski na każdym etapie postępowania, w tym zastosowania prawa łaski przed jego wszczęciem[2]. Takie rozstrzygnięcie, przy obecnym stanie funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, na co składają się nagłe zmiany składów orzekających bez należytego uzasadnienia, orzekanie przez antysędziów – dublerów, oraz jawne reprezentowanie stanowiska rządu przez część osób tamże orzekających[3], nie jest zaskakujące. Na uwagę w tym wyroku zasługuje zdanie odrębne Sędziego TK Leona Kieresa, który trafnie podniósł, m. in., iż zasada domniemania niewinności implikuje, iż do czasu prawomocnego skazania stosowanie prawa łaski jest bezprzedmiotowe ze względu na brak substratu jego zastosowania.

O ile nie dziwi kierunek rozstrzygnięcia TK, przy obecnej tendencyjnej linii orzeczniczej właściwie w każdej sprawie, która w jakikolwiek sposób może dotknąć polityków partii rządzącej, o tyle zaskakujący jest sposób rozstrzygnięcia w tymże zakresie, a jego praktyczne implikacje zdają się mieć skutek odwrotny od zamierzonego.  Nie można bowiem nie powiązać orzeczenia TK w tej sprawie ze sprawą II K 313/16 w Sądzie Najwyższym, a która to dotyczy konkretnego przypadku dopuszczalności zastosowania abolicji indywidualnej przed zapadnięciem prawomocnego wyroku. Najbliższe posiedzenie w tej sprawie odbędzie się 25 lipca 2018 r. i będzie dotyczyć wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania[4]. Ponieważ mało prawdopodobnym jest, by do tego dnia, a tym bardziej odpowiednio wcześniej, znane było uzasadnienie wyroku z dnia dzisiejszego, SN badając wniosek o wszczęcie zawieszonego postępowania p-ko m.in. Mariuszowi Kamińskiemu i Maciejowi Wąsikowi będzie musiał uwzględnić przedmiotowy wyrok TK i zapewne to uczyni, opierając się na samej jego sentencji.

W tym miejscu należy przyjrzeć się uważnie artykułowi 17 § 1 k.p.k., który to został uznany za niezgodny z konstytucją w zakresie braku przesłanki negatywnej prowadzenia postępowania karnego. Artykuł ten wymienia 11 przesłanek umorzenia postępowania, z czego 10 pierwszych dotyczy konkretnych okoliczności, zaś 11-ta przesłanka jest blankietowa i brzmi „zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie”. Mając na uwadze takie brzmienie przepisu TK orzekł, iż niezgodnym z Konstytucją jest brak wskazania abolicji indywidualnej – negatywnej przesłanki postępowania karnego w art. 17 § 1 k.p.k., a co za tym idzie wprost stwierdził, iż abolicja indywidualna nie jest „inną okolicznością wyłączającą ściganie” i w związku z tym jedynie zobowiązał ustawodawcę do usunięcia tejże niekonstytucyjnej, wg niniejszego rozstrzygnięcia TK, luki prawnej. Do czasu wykonania tego Wyroku TK, należy przyjąć, że art. 17 § 1 k.p.k. nie zawiera negatywnej przesłanki procesowej – „aktu abolicji indywidualnej”, w szczególności, iż nie należy się jej doszukiwać w art. 17 § 1 pkt 11.

Konkludując, należy przyjąć, iż dzisiejszy wyrok TK determinuje podjęcie postępowania w sprawie o sygn. II K 313/16, ze względu na brak negatywnej przesłanki procesowej de lege lata. Jeśli sprawa ta zakończy się prawomocnym skazaniem, nawet następcza nowelizacja art. 17 § 1 k.p.k. nie uwolni oskarżonych od statusu winnych i skazanych w drodze wznowienia postępowania w myśl art. 540 k.p.k. i następnych, gdyż istota prawa łaski dotyczy jedynie darowania kary.

W istocie, w przedmiotowej sprawie przed TK spodziewane było orzeczenie, w którym stwierdzone by zostało, że przepis art. 17 § 1 k.p.k. jest zgodny z Konstytucją pod warunkiem, iż za inną przesłankę wyłączającą ściganie uznano by właśnie taki akt abolicji indywidualnej, jako przejaw prezydenckiego prawa łaski, co determinowałoby oddalenie wniosku o podjęcie postępowania w sprawie II K 313/16 i jednocześnie jej umorzenie. Stało się jednak inaczej, a stronnicy rządu orzekający w TK zakiwali się sami.

Martin Groeger

Autor jest absolwentem prawa na WPiA UJ i aplikantem radcowskim w OIRP w Łodzi.


[1] http://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/10247-wykladnia-pojec-konstytucyjnych-dokonywana-przez-sad-najwyzszy-i-naczelny-sad-administracyjny/

[2] Por. Adrian Duda, Agnieszka Wąglorz „Zakres przedmiotowy prawa łaski z art. 139 Konstytucji (o niedopuszczalności stosowania abolicji indywidualnej)” Czasopismo Prawa Karnego I Nauk Penalnych 2016, Z. 1

http://www.czpk.pl/dokumenty/zeszyty/2016/zeszyt1/Adrian%20Duda,%20Agnieszka%20Waglorz-Zakres%20przedmiotowy%20prawa%20laski%20z%20art.%20139%20Konstytucji%20(o%20niedopuszczalnosci%20stosowania%20abolicji%20indywidualnej).pdf

[3] M. Groeger, M. Gołaszewski „Kogo oskarża Lech Morawski” Nasze Czasopismo, 24.05.2017 https://www.facebook.com/CZAS0PISMO/posts/1845860595675469:0

[4] http://www.sn.pl/sprawy/SesjaPdfLib/wokanda_ESOA-AYKFDF.pdf

Posted by redakcja