W związku z przejęciem przez PKN Orlen grupy Polska Press ukazał się na portalu dziennika „Rzeczpospolita” tekst prof. M. Romanowskiego na temat kontekstu oraz prawidłowości działania PKN Orlen. W wyniku transakcji PKN Orlen, spółka akcyjna z mniejszościowym, ale kontrolnym pakietem Skarbu Państwa, stał się właścicielem 20 spośród 24 wydawanych w Polsce dzienników regionalnych oraz blisko stu tygodników lokalnych, a ponadto uzyskał dostęp do 17,4 mln użytkowników Internetu. W artykule prof. M. Romanowski poruszył zagadnienia z zakresu prawa spółek, a także kwestię niedopuszczalności przejmowania mediów prywatnych przez koncern kontrolowany przez rząd jako działania sprzecznego z art. 14 i 54 Konstytucji RP, gwarantującymi wolność słowa i pluralizm mediów. Na skutek interwencji PKN Orlen artykuł został zdjęty przez „Rzeczpospolitą” (próba otwarcia adresu kończy się komunikatem „Error 404”), a następnie opublikowany ponownie na Wyborcza.pl oraz szczegółowo zrelacjonowany w licznych mediach.

W reakcji na treść artykułu PKN Orlen zapowiedział podjęcie działań prawnych w obronie swoich interesów. PKN Orlen zamierza zatem pozwać prof. M. Romanowskiego. Można zakładać, że zapowiedź wniesienia pozwu spowodowana jest opiniami prof. M. Romanowskiego, które zawierają krytyczną analizę legalności i zasadności przejęcia grupy Polska Press przez PKN Orlen – spółkę akcyjną sektora paliwowo-energetycznego.

Zapowiedź skierowania pozwu PKN Orlen przeciwko autorowi tekstu, który krytycznie analizuje podstawy prawne działalności spółki jest przykładem narastającego zjawiska wykorzystywania SLAPP (strategic lawsuit against public participation) w celu ograniczania debaty publicznej. O ile uprzednio pozwy były kierowane głównie przeciwko dziennikarzom, o tyle ostatnio coraz częściej pozwanymi są pracownicy naukowi. Istotą SLAPP jest z jednej strony użycie drogi sądowej w celu przekraczającym zakres ochrony usprawiedliwionego interesu, z drugiej strony korzystanie przez powoda z nieograniczonych – w istocie – finansowych środków publicznych (fundacje finansowane przez instytucje państwowe lub kontrolowane przez państwo, przedsiębiorcy z udziałem kapitału państwowego itp.), podczas gdy pozwany (dziennikarz, naukowiec) jest osobą fizyczną o ograniczonych zasobach finansowych. Oczywista nierówność finansowego statusu stron procesu jest istotą tego rodzaju działań, a ryzyko zasądzenia wysokiego odszkodowania ma zniechęcać do podejmowania przez autorów tematów i zagadnień niewygodnych dla bogatego przedsiębiorcy czy wpływowej osoby (efekt mrożący). W przypadku oddalenia pozwu koszty nie są ponoszone przez osobę fizyczną, ale zwykle przez zamożny podmiot korzystający ze środków publicznych. Oczekiwanym i pożądanym rezultatem jest uciszenie mówcy i wywołanie efektu mrożącego w przypadku innych krytycznych głosów sprzeciwu w stosunku do podmiotów, w tym w szczególności państwowych, które inicjują SLAPP.

Korzystanie z powództwa typu SLAPP jest nadużyciem prawa podmiotowego w układzie powód – pozwany. W istocie powodowi nie musi chodzić o wygraną w procesie sądowym, lecz raczej chodzi o podjęcie działań mających na celu zastraszenie, zmęczenie osoby pozwanej oraz degradację jej zasobów finansowych i psychicznych. SLAPP stanowią zagrożenie dla demokracji i praw człowieka. Korzystanie ze SLAPP szkodzi podstawowej wartości konstytucyjnej jaką jest wolność słowa i wolność publikowania wyników badań naukowych. Tym samym szkodzi debacie publicznej Niezależnie bowiem od tego czy racje są po stronie krytykującego, czy nie – ma on prawo do tej krytyki, szczególnie w odniesieniu do instytucji publicznych, w tym także spółki publicznej. Debata publiczna, której przesłanką jest swoboda wyrażania opinii, jest warunkiem funkcjonowania demokracji.

Działania PKN Orlen S.A., czyli (1) interwencja w redakcji „Rzeczpospolita” w sprawie artykułu prof. Romanowskiego, która doprowadziła do zdjęcia artykułu oraz (2) zapowiedź podjęcia działań prawnych związanych z artykułem są elementem trwającego procesu uzależniania mediów od rządu. Kolejnym krokiem jest zapowiedź wprowadzenia podatku od reklamy.

Solidaryzując się z prof. M. Romanowskim i wieloma innymi osobami dotkniętymi szykanami ubranymi w fałszywe, a przez to przezroczyste szaty prawa, zwracamy uwagę na niebezpieczeństwa i ryzyka, które dotyczyć mogą każdego, kto w imię interesu publicznego przeciwstawia się zachowaniom często nielegalnym, a zawsze – niegodziwym. Wyrażamy głęboki sprzeciw wobec tego typu zachowań będącymi nadużyciem prawa.

Warszawa, 17 marca 2021 r.

Prof. Mirosław Wyrzykowski UW
Prof. Ewa Łętowska PAN
Prof. Krystyna Chojnicka PAN/ UJ
Prof. Stanisław Waltoś PAN/prof. honorowy UJ
Prof. Hubert Izdebski PAN/Uniwersytet SWPS
Prof. Robert Grzeszczak UW
Prof. Andrzej Zoll UJ
Prof. Wojciech Popiołek UŚ
Prof. Wojciech Sadurski Uniwersytet Sydnejski/ UW
Dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias INP PAN
Prof. Piotr Tuleja UJ
Prof. Zdzisław Kędzia UAM
Prof. Jakub Urbanik UW
Prof. Roman Wieruszewski
Prof. Zbigniew Lasocik UW
Prof. Anna Wyrozumska UŁ
Prof. Andrzej Zakrzewski UW
Prof. Stanisław Biernat UJ
Prof. Jerzy Kranz ALK
Prof. Krzysztof Skotnicki UŁ
Prof. Andrzej Szmyt UG
Prof. Stanisław Sołtysiński UAM
Prof. Fryderyk Zoll UJ
Prof. Jacek Barcik UŚ
Prof. Andrzej Mączyński UJ/PAU
Prof. Marek Zubik UW
Prof. Hanna Gronkiewicz-Waltz UW
Prof. Grzegorz Wierczyński UG
Prof. Jerzy Stępień Uczelnia Łazarskiego
Prof. Wojciech Brzozowski UW
Prof. Ewa Nowińska UJ
Prof. Tomasz Kaczmarek UWr
Prof. Jan Barcz ALK
Prof. Ryszard Piotrowski UW
Dr hab. Maria Boratyńska UW
Dr hab. Przemysław Konieczniak UW
Prof. Jan Wawrzyniak ALK
Dr hab. Aleksander Kappes UŁ
Dr hab. Jacek Skrzydło UŁ
Dr Grażyna Baranowska INP PAN
Prof. Jacek Zaleśny UW
Prof. Monika Florczak-Wątor UJ
Prof. Andrzej Grabowski UJ
Dr hab. Ryszard Balicki UWr
Dr Marcin Krzemiński UJ
Dr hab. Katarzyna Kubuj INP PAN
Dr Bogumił Naleziński UJ
Dr hab. Karolina Wierczyńska INP PAN
Prof. Monika Tarska INP PAN
Prof. Andrzej Szajkowski INP PAN
Prof. Marek Wąsowicz UW
Prof. Tomasz Gizbert-Studnicki UJ
Dr Marek Stańko
Prof. Krzysztof Płeszka UJ
Dr hab. Adam Dyrda, prof. UJ
Dr hab. Wojciech Ciszewski, UJ
Dr Michał Araszkiewicz, UJ
Dr Agata Niżnik-Mucha, UJ
Dr hab. prof. UP Grzegorz Krawiec, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Dr hab. Marlena Pecyna, prof. UJ
Prof. Jacek Jagielski UW
Dr hab. Paweł Leszczyński Akademia im. Jana z Paradyża
Dr hab. Witold Klaus INP PAN
Dr hab. Grzegorz Kuca, prof. UJ
Dr hab. Marcin Górski UŁ
Prof. Maria Kruk-Jarosz
Dr Michał Ziółkowski EUI
Mgr Joanna Grygiel INP PAN
Prof. Wojciech Kocot UW
Dr Monika Haczkowska
Prof. Piotr Mikuli UJ
Prof. Beata Polanowska-Sygulska UJ
Dr. Anne-Marie Weber-Elżanowska UW
Dr Małgorzata Modrzejewska UW
Dr Sebastian Kubas UJ
Dr Teresa Grzeszak UW
Prof. Tomasz Siemiątkowski SGH
Dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska
Prof. Monika Płatek UW
Prof. Agnieszka Bień-Kacała UMK
Prof. Tadeusz Ereciński UW
Dr Antoni Rost UAM
Prof. Kazimierz Ujazdowski
Prof. Tadeusz J. Zieliński ChAT
Prof. Tomasz T. Koncewicz UG
Prof. Anna Tarnowska UMK
Dr Ryszard Grodzicki UW
Prof. Aleksander Chłopecki UW
Prof. Mariusz Jabłoński UWr
Dr Kamil Mamak UJ
Dr hab. Ewa Gmurzyńska UW


Apel został umieszczony pierwotnie na stronie Monitora Konstytucyjnego.
Redakcja MO zapewnia możliwość składania podpisów, można nadsyłać je mailem na adres: monitorkonstytucyjny@gmail.com Przesłane podpisy zostaną przeniesione i umieszczone pod Stanowiskiem.

Posted by redakcja