Fundacja Batorego: „Stanowiska publiczne jako łup polityczny. Polityka personalna w okresie od 16 listopada 2015 do 31 października 2017 roku”

Fundacja Batorego przedstawia dziś ekspertyzę „Stanowiska publiczne jako łup polityczny. Polityka personalna w okresie od 16 listopada 2015 do 31 października 2017 roku” poświęconą zmianom personalnym w administracji państwowej i spółkach Skarbu Państwa. Analiza, poza szczegółowym omówieniem sposobów dokonywania zmian kadrowych w badanym okresie, obejmuje także rekomendacje dotyczące tego, jak na przyszłość zabezpieczyć się przed głęboką i upolitycznioną wymianą kadr w instytucjach publicznych po każdorazowej zmianie rządu oraz pomóc odbudować zaufanie do administracji publicznej.

Analiza przedstawia m.in. zastosowane w czasie rządów Beaty Szydło sposoby na zatrudnienie „swojego” oraz sposoby na pozbycie się „obcego”. Autorka zbadała wnikliwie przykłady oraz zastosowane rozwiązania przy zmianach w służbie cywilnej, Wojewódzkich Funduszach Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚIGW), Polskiej Grupie Zbrojeniowej, Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, Instytucie Pamięci Narodowej oraz innych instytucjach i spółkach.

Tym, co różni sposób, w jaki przejmowano instytucje publiczne i spółki zależne od Skarbu Państwa za poprzednich rządów i za rządu Beaty Szydło, jest przede wszystkim większa szybkość, szerokość i głębokość zmian personalnych połączona z czasowym zawieszeniem praw nabytych pracowników.

„Najważniejszym skutkiem społecznym prowadzenia nieprzejrzystej polityki personalnej w zarządzaniu administracją, instytucjami publicznym i spółkami Skarbu Państwa jest podważanie zaufania do państwa. Jest to degradujące zarówno dla klasy politycznej, jak i dla ogółu obywateli. Osoby zainteresowane aktywnością polityczną otrzymują informację, że kluczem do ich kariery jest budowanie sieci powiązań i znajomości. O ich awansie życiowym i profesjonalnym nie będzie decydować fachowość, doświadczenie czy rzetelność, a lojalność względem patrona i spryt w pozbywaniu się konkurencji. Rodzi to bardzo szkodliwe postawy klientelistyczne” – podkreśla autorka analizy, Grażyna Kopińska – ekspert programu Odpowiedzialne Państwo Fundacji Batorego.

W ekspertyzie przedstawiono także porównanie jak dokonuje się wymian w administracji publicznej w innych krajach, np. w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Danii i Holandii.

•     Powrót do idei zbudowania profesjonalnej, lojalnej w stosunku do państwa, przestrzegającej prawa i służącej dobru obywateli administracji publicznej opartej na koncepcji służby cywilnej.

•     Stanowiska, które ulegają wymianie po zmianie rządów, czyli tzw. stanowiska polityczne powinny być ustawowo określone i sięgać nie niżej niż stanowisk wiceministra i wojewody.

•     Powrót do obligatoryjnego, otwartego i jawnego konkursowego systemu naboru pracowników merytorycznych i zarządzających instytucjami publicznymi. Patologie, z którymi mieliśmy do czynienia w przeszłości można ograniczyć przez   dbałość o profesjonalizację i zwiększenie jawności naboru.

Główny postulat dotyczący zarządzającymi pieniędzmi publicznymi spółek Skarbu Państwa to rozszerzenie zakresu jawności oraz przedstawianych informacji o podejmowanych przez nie działaniach.  Rekomendacje dla spółek Skarbu Państwa to m.in.:

•     Opracowanie dość szczegółowych wymagań w stosunku do kandydatów zarówno do rad nadzorczych, jak i zarządów spółek Skarbu Państwa. Sensowne wydaje się zróżnicowanie wymagań w zależności od wielkości spółki, jej majątku czy ilości zatrudnianych osób – im większa spółka tym wyższe wymagania.

•     Kandydaci do rad nadzorczych, z wyjątkiem przedstawicieli załóg, powinni mieć przede wszystkim wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne i doświadczenie w zarządzaniu instytucjami, w dużych firmach – co najmniej trzy lata.

•     W stosunku do kandydatów na członków zarządów powinno się przede wszystkim oceniać ich doświadczenie i osiągnięcia zawodowe. Liczyć się powinna nie tylko długość stażu na stanowiskach kierowniczych, ale też osiągnięcia w poprzednich miejscach pracy.

•     Powinno się zwiększyć jawność procesu konkursowego naboru w spółkach Skarbu Państwa. Po zakończeniu procedury naboru dokumentacja powinna być upubliczniana, z wyjątkiem danych podlegających ochronie.

•     Spółki „córki” spółek Skarbu Państwa powinny być objęte takimi samymi zasadami, jakie obowiązują w spółkach „matkach”.

„Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że nawet najlepsze rozwiązania systemowe i prawne nie zdadzą egzaminu, jeśli nie będzie wśród rządzących woli przestrzegania prawa i zasad konstytucyjnych. Wola ta jest osłabiana przez niską kulturę polityczną oraz świadomość, że poprzednicy ze względu na ich wcześniejsze zachowania czy zaniechania nie mają moralnego prawa domagania się innego stylu rządzenia” – podsumowuje Grażyna Kopińska.

Treść opinii do pobrania w formacie PDF